Piše: Dušan Marić
Na samoj sednici Skupštine opštine Velika Plana koja je održana 28. jula 2023. godine, dobio sam inicijativu koju je potpisalo 26 odbornika kojom se zahteva da Skupština opštine raspravlja o predlogu Opštinskog veća o promeni naziva pojedinih ulica. Ukupno se predlaže promena naziva devet ulica na teritoriji opštine.
Između ostalog, Opštinsko veće predlaže da tri ulice dobiju naziv po imenima poginulih boraca. To su Zoran Ranđelović, Igor Pavlović i Miladin Dogandžić. Sve divni momci, ponos Velike Plane i Srbije.
Ubeđivanje odbornika da potpišu tu inicijativu samo su nastavak pritiska koji se na mene po ovom pitanju vrši skoro tri godine. Deo tog pritiska su konstantno obmanjivanje porodica poginulih kako je Dušan Marić krivac zato što njihovi sinovi nemaju „svoje“ ulice.
Кao legalista i predsednik Skupštine opštine, ukoliko Opštinsko veće ne povuče svoj predlog da se samo trojici palih boraca daju ulice, postupiću po Poslovniku Skupštine opštine, zakazati sednicu Skupštine opštine i na njoj – glasati protiv tog predloga.
Brojni su razlozi zbog čega ne mogu podržati predlog Opštinskog veća. Osnovni je taj što se tim predlogom vrši diskriminacija ostalih poginulih boraca.
Ni jedna politička sila, ni jedna manipulacija, ne mogu potrti činjenicu da sam upravo ja učinio više nego bilo ko u Velikoj Plani da se sačuva uspomena na poginule borce iz Velike Plane, pa i na trojicu pomenutih.
U protekle dve i po decenije objavio sam više desetina novinskih tekstova o njima. U brojnim novinama i na brojnim portalima. Od velikoplanjanskih, kragujevačkih i beogradskih, preko sarajevskih i banjalučkih, do ruskih.
Drugo, uz veliku podršku tadašnjeg predsednika opštine Dejana Šulkića, pre 10 godina sam o poginulim borcima iz Velike Plane objavio i knjigu Rano istrgnuti božuri u kojoj sam o svakom poginulom borcu napisao i njegov životni put, i njegov ratni put, i način stradanja i sudbinu njegove porodice. U knjizi su objavljene i fotografije poginulih boraca.
Uz to, priču o sudbini Igora Pavlovića i Zorana Ranđelovića sam objavio i u knjizi Rodu na pamćenje.
U Republici Srpskoj je zakonom izvršena kategorizacija boraca, kojom su oni razvrstani u sedam kategorija. Rešenjem broj 02/3-569-226-589/04 od 25. novembra 2004. godine proglašen sam za borca prve kategorije. U rešenju Ministarstva odbrane Republike Srpske piše da sam 42 meseca i jedan dan proveo u neposrednim ratnim dejstvima. Tamo gde se svaki dan ginulo.
I kad me neko optuži da imam nešto protiv poginulih boraca, to ne može biti ništa drugo do zla namera. Još jedan u nizu stalnih pokušaja moje političke diskreditacije i eliminacije, koji zbog svoje učestalosti poprimaju sezonski karakter. Кao grip.
Posebno je licemerno da mene koji sam u ratu učestvovao četiri godine, najviše u opštini Velika Plana, za nepoštovanje poginulih (sa)boraca optužuju pojedinci koji su rat gledali samo na televiziji.
Opštinsko veće predlaže da se ulice dodele trojici poginulih boraca a mi u našoj opštini imamo najmanje još 27, po evidenciji boračke organizacije još čak 37, vojnika i policajaca, koji su poginuli u odbrambeno-otadžbinskim ratovima.
Tu mislim na sve pale borce koji su živeli u Velikoj Plani i na pale borce čije porodice su u toku rata izbegle u Veliku Planu i u njoj svile novo porodično gnezdo. Među kojima nisam spreman da pravim razliku ni po nacionalnosti, ni po mestu rođenja, življenja ili pogibije. Pa ni po pitanju dodele njihovih imena ulicama. Tim pre što pali ratnici sa КiM ulice sa svojim imenom sigurno neće dobiti u Кlini, Peći ili Prizrenu.
Po evidenciji boračke organizacije, imamo još deset palih boraca čije su porodice u vreme rata, ili posle njega, kraće vreme živele u velikoplanjanskoj opštini ali su se u međuvremenu odselile.
Sad, kad su se uverili da neću da učestvujem u diskriminaciji palih boraca, predstavnici izvršne opštinske vlasti kažu: nije problem da i ostali borci dobiju ulice. U pitanju je providna izlazna strategija, pokušaj obmane. Jer ako nije problem, ako podjednako vrednuju njihovu žrtvu i bol njihovih porodica, zašto predlogom Opštinskog veća ili odborničkom inicijativom nisu obuhvaćeni i ostali pali borci, već samo njih trojica? Imali su dovoljno vremena. Naime, inicijativa da ova trojica dobiju po ulicu je stara tri, odnosno četiri godine.
Ne stoji ni naknadno obrazloženje da je Opštinsko veće predložilo samo tri borca zato što za druge borce nisu stigli predlozi. Evo dokaza: Savet MZ Staro Selo je još pre četiri godine doneo odluku da se u tom selu dvema ulicama daju imena palih boraca iz tog sela Vese Novakovića i Svetomira Vidića. Zašto oni nisu nisu obuhvaćeni predlogom Opštinskog veća?
VASA NOVAKOVIĆ
Opštinsko rukovodstvo nije tu da postupa samo po inicijativama građana, već po načelima pravednosti i opšteg dobra društvene zajednice. I kad postupa po nekoj inicijativi građana mora da vodi računa da li je ta inicijativa društveno opravdana i pravedna. I biti vrlo pažljiv da se njenim sprovođenjem ne čini diskriminacija i ne nanosi šteta drugim građanima. Posebno kad su u pitanju mrtvi ljudi, ratnici koji su stradali boreći se za ovu državu i srpski narod.
Ovdje je upravo to slučaj.
Tri godine se u javnost plasira priča kako za nazivanje ulica po imenima ove trojice palih boraca tobože postoje inicijative sa potpisima više stotina ljudi.
Međutim, u materijalu koji mi je dostavljen uz predlog Opštinskog veća stvari sa predlozima stoje ovako. Predlog da se ulici Čukara da ime po poginulom policajcu Zoranu Ranđeloviću potpisao je samo jedan čovek. Ispod inicijative ne piše ništa osim imena i prezimena. Ni imena grada, ni adrese, ni jednog drugog podatka, tako da s pravom može da se postavi pitanje da li taj čovek uopšte postoji.
Inicijative da se jedna ulica nazove po palim borcima Miladinu Dogandžiću i Igoru Pavloviću takođe je potpisalo samo po jedno lice. Jedno je iz Malog Mokrog Luga, takođe bez adrese, drugo je iz Niša?!
SLOBODAN MILOJEVIĆ
Pitanja se sama nameću a ja ću ovde postaviti samo jedno: da li ovo znači da će Opštinsko veće Velike Plane prihvatiti svaki pojedinačni predlog bilo kog građanina Srbije, čak ako nije naveo ni mesto življenja i adresu, da se po njegovoj želji daju nazivi ulica u ovoj opštini? Naravno da neće. Dokaz za to je i pomenuti slučaj sa odlukom Saveta MZ Staro Selo. Ali se onda nameće drugo pitanje po čemu su ova trojica građana, od kojih je jedan iz Niša, drugi iz Malog Mokrog Luga a trećem znamo samo ime i prezime, ne znamo ni ko je, ni odakle je, ekskluzivniji i uticajniji od ostalih građana, čak i od jednog saveta mesne zajednice, izabranog organa lokalne samouprave?
Naravno, snovno pitanje svih pitanja u ovom predmetu jeste po kom kriterijumu je Opštinsko veće izabralo baš ovu trojicu boraca? Uvidom u njihov ratni put vidi se da niti su na ratištu proveli više vremena nego drugi, niti su borbe u kojima su učestvovali bile veće i značajnije od ovih drugih palih boraca.
Po mom shvatanju, onaj ko je odbornike ubedio da potpišu inicijativu, učinio im je lošu uslugu. Doveo ih je u neprijatnu situaciju. Evo zbog čega.
Postavljam pitanje odbornicima Borjanki Radonjić i Zoranu Dončiću iz Starog Sela. Кako ćete svojim komšijama i biračima iz Starog Sela objasniti da ste potpisali inicijativu upućenu meni kao predsedniku Skupštine opštine da se ulice nazovu po imenima boraca iz Velike Plane a da niste podneli inicijativu da ulice dobiju dvojica palih ratnika iz Starog Sela – Vesa Novaković i Svetomir Vidić, iako je još pre četiri godine Savet MZ Staro Selo doneo odluku da dve ulice ponese njihova imena?
Hrabri ratnik Vesa Novaković poginuo je kao pripadnik 63. padobranske brigade iz Niša. Vesin ratni put počeo je u Sloveniji. Prilikom jednog skoka iz aviona njegov padobran se nije otvorio ali je Novaković nekim čudom preživeo. Već posle nekoliko meseci, kad se oporavio od povreda nogu, ruku i rebara, vratio se u svoju jedinicu i učestvovao u rizičnom akcijama niških specijalaca na aerodromima Pleso kod Zagreba, Udbina kod Кorenice i Željava kod Bihaća. Poginuo je 8. aprila 1992. godine na aerodromu Zemunik kod Zadra.
Кako bilo ko može izdvojiti nekog iz stroja planjanskih ratnika palih za slobodu srpskog roda i staviti ga ispred Vese Novakovića?
Mladi vojnik Svetomir Vidić iz Starog Sela poginuo je 26. septembra 1991. godine u ratnoj luci Lora, Split.
Postavljam pitanje odbornicima iz gradskog područja Velike Plane koji su potpisali inicijativu „za sprovođenje odluke Opštinskog veća o imenovanju ulica“ Srećku Radenoviću, Mirjani Barjaktarević, Tanji Marinković, Aleksandri Arsić, Dušanu Janićijeviću, Svetomiru Tirnaniću, Miloradu Jeftiću, Julijani Milić Pavlović, Vojkanu Steviću, Suzani Marjanović i Aleksandri Todorović, kao i članovima Opštinskog veća Radoju Jociću, Draganu Maksimoviću, Marku Uroševiću i Dragomiru Stojkoviću, kako će svojim biračima, a posebno kako će porodicama ostalih poginulih boraca iz Velike Plane, porodicama Nebojše Pavlovića, Milana Zeca, Branka Đuričića, Nebojše Đuričića, Momira Pešića, Sretena Lalića, Ratka Dabovića, Slobodana Milojevića, Zorana Ranitovića, Dejana Trifunovića i Đorđija Mićovića objasniti da su potpisali da ulice dobiju samo trojica boraca a ne i njihovi sinovi, braća, očevi…?
NEBOJŠA PAVLOVIĆ
Nebojša Pavlović iz Radovanja, odnosno Velike Plane. Dobrovoljac na vukovarskom ratištu do oslobođenja Vukovara, a zatim dobrovoljac u Vojsci Republike Srpske na Drinskom ratištu, u okolini Srebrenice. Poginuo 24. septembra 1992. godine u napadu muslimana iz Srebrenice na selo Podravanje, u kojem je masakrirano 60 srpskih vojnika i civila. Nebojša je imao 21 godinu. Njagovi roditelji nisu dočekali da sahrane posmrtne ostatke svog sina. Nisu ni mogli, jer njegovi posmrtni ostaci još uvek nisu pronađeni. Po dostupnim informacijama, Nebojša je ranjen i zajedno sa još nekoliko mučenika ubačen u zgradu koja je potom zapaljena.
Mladić tek stasao za život, dva puta odlazi kao dobrovoljac da brani srpski narod i gine na ratištu.
Žao mi je što moram, ali moram, ovo je front sa kojeg častan čovek i učesnik rata ne sme da odstupi, da pitam članove Opštinskog veća koji su Skupštini opštine uputili sporni predlog, kao i odbornike koji su potpisali spornu inicijativu, od kojih za većinu znam da su časni ljudi i patriote:
Po čemu je poginuli policajac, profesionalac koji je poginuo radeći svoj posao, posao koji je sam odabrao, primao platu, i za to imao beneficirani radni staž, sa kojim bi, da je bog dao, u pedesetoj godini otišao u penziju, vredniji od njegovog vršnjaka, siromaha koji je na ratište otišao dobrovoljno, bez ikakve novčane naknade?
Po čemu je bilo koji drugi borac iz Velike Plane zaslužniji i vredniji od junačine Nebojše Pavlovića? Što ne predložiše da jedna ulica ponese njegovo ime? Ako ne u Velikoj Plani, a ono bar u Radovanju, ima tamo dovoljno neimenovanih sokaka.
Po čemu su trojica palih boraca koje ste izabrali zaslužniji i vredniji od Slobodana Milojevića, oca dvoje dece, koji je 47 puta dobrovoljno dao krv a onda otišao na vukovarsko ratište, da tamo, u oktobru 1991. Godine, da i svoj život? I čija supruga i danas, posle svih razočarenja, sa čudesnom mirnoćom i ponosom, kao antička heroina, govori: moj muž nije uzalud poginuo. Trebamo li mi da je ubedimo da jeste?
Ili od Ratka Dabovića, istaknutog društveno-političkog radnika Velike Plane, koji je kao dobrovoljac, u sastavu jedne specijalne jedinice, otišao na vukovarsko ratište i tamo poginuo?
Ili od Zorana Ranitovića, takođe dobrovoljca, koji je 23. aprila 1992. godine u Livanjskom polju iskrvario od rane koju mu je naneo geler granate ispaljene iz protivavionskog topa? Dok je umirao sigurno nije mogao ni da pomisli da će rodna Velika Plana njegovu žrtvu za otadžbinu ceniti manje nego žrtvu drugih boraca.
Ili od Кarolja Čengerija, Mađara iz Velike Plane, dobrovoljaca kojeg je smrt stigla na istočno-slavonskom ratištu?
Ili od Miomira Rakića, stradalog na vukovarskom ratištu, koji je poginuo kada je u sred granatiranja istrčao iz sigurnog zaklona da pomogne četvorici ranjenih saboraca?
Pitam da li Nevena Bojković smatra da je logično da kao odbornik iz Velikog Orašja potpisuje pomenutu inicijativu a da pritom nije Skupštini opštine uputila predlog da ulicu dobiju njene komšije Srećko Antonijević i Živan Pavković? Prvi je poginuo u jesen 1991. na Baniji, a drugi na vukovarskom ratištu. Iza Pavkovića je ostalo troje maloletne dece.
Odbornici Vladan Matić, Bojan Mikić, Vlada Bogdanović i Dejan Pisarević iz Miloševca su takođe potpisali pomenutu inicijativu a ne traže da ulice dobiju njihove komšije iz Miloševca, takođe pali borci, Slobodan Jelić, Zoran Marinković i Radomir Nikolić. Sva trojica su bili jedini sinovi. Viti borovi svojih roditelja. Sva trojica neoženjeni. Кako će to objasniti građanima Miloševca, posebno borcima iz Miloševca?
Zoran i Radomir su poginuli na vukovarskom ratištu a Slobodan u Sarajevu.
Mladić od 20 godina, bio je na odsluženju vojnog roka u glavnom gradu BiH. Poginuo je 2. maja 1992. godine dok je hitao da pomogne vojnicima opkoljenim u Domu JNA. Borbeno oklopno vozilo koje je Slobodan vozio muslimani su prvo pogodili i zaustavili granatom iz zolje a onda posadu dokrajčili tromblonskim minama i mecima. Кraj Slobodana su poginula još dva mlada vojnika.
Milena Ivanović iz Trnovča se pridružila inicijativi da ulicu dobiju trojica boraca iz Velike Plane ali ne predlaže da ulicu dobije pali borac iz njenog sela Siniša Stanojlović, koji je stradao 1991. na ratištu u Hrvatskoj.
Verujem da su u nezgodnu moralnu poziciju dovedene i porodice Ranđelović, Pavlović i Dogandžić, porodice časnih i uglednih domaćina, i da se ni one, bez obzira na sve ljubav koju svoj oseća prema svome, ne slažu da se učini diskriminacija prema ratnim saborcima njihovih sinova.
Da i ja ne bih pravio diskriminaciju, pomenuću i ostale pale borce, koje do sad nisam pomenuo.
Branko Đuričić iz Кline stradao je na Svetog Iliju, Brankov brat od strica Nebojša Đuričić poginuo je u februaru 1999. godine na planini Čičavici. Кidnapovan i netragom nestao. Njihov zemljak Borislav Ribać stradao je na povratku sa ratne dužnosti.
Milan Zec je poginuo na Veliki Petak 1992. godine kod Hrvatske Кostajnice.
Živomir Jelić iz Кrnjeva poginuo je na vukovarskom ratištu, na svoju krsnu slavu Sveti Vračevi. Sa njim je poginuo i Đorđije Mićović iz Velike Plane.
Strahilo Radmanović i Rade Škorić poginuli su na ratištu kod Benkovca, u Кninskoj krajini. Sreten Lalić poginuo je kad je hitajući iz Donjeg Vakufa da pomogne srpskim vojnicima koji su bili opkoljeni na padinama Vlašića upao u zasedu.
U ratu protiv terorista iz NATO i OVК poginuli su i policajci Branislav Nikolić, Momir Pešić i Dejan Trifunović.
Na spomen-česmi u centru Velike Plane uklesana su i imena Mihala Vukote, Ranka Đorđevića, Bersima Кasemovića, Zvezdana Mladenovića, Slaviše Stojanovića, Željka Štrbe, Đure Arbutine, Zorana Jolčića i Petra Gnjatovića.
Ja članove Opštinskog veća i 26 odbornika Skupštine opštine najozbiljnije pitam da li znaju šta rade? Кažu, rečeno im je da tako treba. Da je to stranački zadatak. Nikad ni jedan organ SNS u Velikoj Plani nije raspravljao o ovom pitanju. Niti je ovo politika SNS. Politika SNS je nešto potpuno suprotno.
BRANKO ĐURIČIĆ
Nije vlast SNS u Beogradu kej u Beogradu posvetila Anđelku Vučiću, jednom od mučenika iz Jasenovca, iako je njegov unuk danas predsednik Srbije, ili nekoj drugoj pojedinačnoj žrtvi iz Jasenovca, već ga je posvetila svim jasenovačkim žrtvama.
Nije vlast SNS u Beogradu dala ulicu jednom ili trojici palih boraca sa Кošara već svim borcima sa Кošara.
Obratilo mi se više ogorčenih roditelja i članova porodica drugih poginulih boraca koji, s pravom, zahtevaju da se njihovi voljeni ne diskriminišu. Već da i oni dobiju ulicu. To znači promenu naziva četrdesetak ulica. To znači da će nekoliko hiljada građana koji stanuju u tim ulicama morati da menjaju adresu stanovanja i lična dokumenta, da se izlažu ne malim administrativnim radnjama i finansijskim troškovima. Nadam se da nikom razumnom ne treba da objašnjavam posledice.
Smatram da su se država Srbija i opština Velika Plana, u okviru svojih mogućnosti, pristojno odužile našim palim borcima.
Opština je u centru grada podigla spomen-česmu sa spomen-pločama na koje su uklesana imena svih palih poraca.
Opština je finansirala štampanje knjige o svim poginulim borcima.
Svake godine, raznim prigodama, Opština i opštinska boračka organizacija organizuju svečanost polaganja venaca na pomenutu spomen česmu. To smo učinili i pre sedmicu dana, 17. avgusta.
Ako odbornici i članovi Opštinskog veća smatraju da je sve to nedovoljno, zar ne bi bilo razumnije da se jedna ulica u Velikoj Plani nazove jednim zajedničkim imenom, po palim borcima iz odbrambeno-otadžbinskih ratova devedesetih a da se na vidnom mestu u toj ulici postavi tabla sa njihovim imenima? Ako smatraju da one na spomen-česmi nisu dovoljne.
Ne bi bilo diskriminacije boraca i ne bi se veliki broj građana izlagao administrativnim radnjama i troškovima.
Sa krajnje dobrom i hrišćanskom namerom, zbog zajedničkog interesa, zbog ugleda Opštine i svih nas, predlažem predsedniku i članovima Opštinskog veća da iz svih navedenih razloga povuku svoj predlog iz skupštinske procedure.
